Wiceprezes PAN: chcemy być traktowani tak samo jak uczelnie i inne jednostki naukowe
Jednostki Polskiej Akademii Nauk nie mogą brać udziału w wielu konkursach grantowych – zwróciła uwagę wiceprezes PAN prof. Natalia Sobczak podczas środowego posiedzenia sejmowej podkomisji . Dodała, że akademia powinna być traktowana tak samo, jak uczelnie i inne instytucje naukowe.
„W Polskiej Akademii Nauk mamy instytuty naukowe i mamy pomocnicze jednostki naukowe bez osobowości prawnej. W tych jednostkach pomocniczych też pracują pracownicy ambitni, bardzo zdolni, którzy składają swoje wnioski w różnych programach i nawet nie są świadomi tego, że nie mają prawa do finansowania” – tłumaczyła prof. Sobczak podczas posiedzenia podkomisji do spraw nauki i szkolnictwa wyższego.
Jako przykład podała m.in. Stację Naukową PAN w Wiedniu (Austria), której pracownik starał się o grant w konkursie Narodowym Centrum Nauki (NCN), jednak ustawa o NCN uniemożliwia finansowanie jednostek pomocniczych PAN. Wiceprezes PAN wspomniała też o badaczce, która chciała się ubiegać o stypendium ministra nauki dla wybitnych młodych naukowców, ale w regulaminie stypendium Polska Akademia Nauk ani jej jednostki pomocnicze nie są wymienione.
„Mamy zdolnych pracowników merytorycznych, ale skutkiem takiej sytuacji będzie to, że odejdą” – oceniła prof. Sobczak.
Zaznaczyła, że jednostki PAN nie mogą brać udziału w wielu konkursach ogłaszanych m.in. przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR). Wspomniała o konkursie NCBR, w którym prawie 100 mln zł z Funduszy Europejskich zostało przeznaczonych na rozwój nowoczesnej administracji uczelni – ale nie instytutów naukowych.
„Chcemy być traktowani tak samo jak uczelnie i inne jednostki naukowe” – podkreśliła prof. Natalia Sobczak.
Dodała, że PAN jest organizacją non-profit, więc może dysponować tylko środkami, które wypracuje. "Niestety nie możemy w sposób znaczący wspierać finansowanie instytutów. Z kolei subwencje w naszych instytutach głównie idą na finansowanie wynagrodzeń. A dyrektorzy (instytutów – przyp. PAP) mówią, że subwencji nie wystarcza absolutnie na utrzymanie instytutów" – opowiadała naukowczyni.
Przyznała, że w wielu instytutach część wynagrodzeń jest wypłacana z środków na projekty badawcze. "Ale kiedy kończy się projekt i możliwość finansowania, pracownicy pracują za absolutnie niekonkurencyjne wynagrodzenia. Stąd problem ucieczki kard do przemysłu albo za granicę” - zaznaczyła.
Obecna na posiedzeniu komisji wiceministra nauki i szkolnictwa wyższego Karolina Zioło-Pużuk przypomniała, że w 2024 r. uczelnie otrzymały z NCN ok. 1,3 mld zł, a jednostki PAN – 472 mln zł. Granty zdobyło 1707 jednostek uczelnianych i 377 jednostek PAN.
„Gdybyśmy chcieli te liczby dzielić, to okazałoby się, że jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk co do zasady otrzymują wyższe finansowanie na wniosek niż uczelnie. Nie chcę przez to w żadnym wypadku udowadniać, że macie państwo nadmiar finansów. (…) Chciałabym jedynie pokazać skalę, że na szczęście instytuty PAN mają bardzo duży udział w tych wnioskach” – tłumaczyła wiceministra nauki. Zgodziła się z prof. Sobczak, że granty nie powinny być uzupełnieniem pensji pracowników.
Zapowiedziała, że resort wprowadzi „głębsze zmiany” w ustawie o NCN, by rozwiązać m.in. problemy jednostek PAN z możliwością ubiegania się o finansowanie w konkursach.
Wspomniała też, że wiele kwestii podnoszonych przez przedstawicieli Polskiej Akademii Nauk zostanie rozwiązanych w toku prac powołanego przez ministra nauki zespołu przygotowującego nowelizację ustawy o PAN.(PAP)
abu/ agt/